http://Onderzoek X 17 25 februari 1942 Het Onderzoek van de DornierDo24K de met registratie nummer X-17

Het begonnen al lang geleden toen mijn schoonmoeder  Mary van der Pol- Tielman vertelde over haar broer August Karel van der Pol.  Hij zou verongelukt zijn met een vliegtuig, neergeschoten door de japanners en hij was vermist, met deze gegevens zocht ik naar de toedracht van dit verhaal.

Persoonsgegevens van August  Karel van der Pol

Geboren : 14 oktober 1917 te Soerabaja
Vader:       Hendrik  Lodewijk  Gerrit van der Pol   ( Overleden 10 september  1942 )
Moeder:    Louise Frederike   Kress    ( Overleden  26 juni             1946 )

Carrieregang

Van der Pol is op 25 juli 1938 in werkelijke dienst gekomen in het voormalig Nederlands Oostindië.
Zijn 1e verbintenis sloot hij af voor een periode van 10 jaar.
Bij zijn indiensttreding werd hij aangesteld als leerling-vliegtuigmaker (monteur) en werd hij geplaatst bij de Marinekazerne  Goebeng.
Na zijn eerste militaire vorming werd hij op 7 oktober 1938 geplaatst bij de Marine Luchtvaart Dienst.
Op 1 augustus 1940 volgde zijn bevordering tot Vliegtuigmakersmaat (monteur) Op 24 februari 1942 waren de Vliegboten X-18 en X-17  om 13:00 uur gestart voor verkenningsvluchten.
Van der Pol nam, als bemanningslid van de X-17 deel aan een verkenning boven zee. Na te zijn opgestegen vanaf de vliegbasis Priok werd dit vliegtuig door vijandelijke jagers bij “Noordwachter” in de lucht in brand geschoten.
Van der Pol werd als “vermist, vermoedelijk gesneuveld” opgegeven.

Na W.O.-2 werd getracht de nabestaande(n) op te sporen. in 1950 werd een brief ontvangen van het Rode kruis (no. 65339 63409 d.d 2 maart 1950 ) waarin werd gemeld dat beide ouders inmiddels waren overleden.

De relatie van mevr. Eveline Christina Martin- van der Pol is vastgesteld nadat zij een op 21 november 1991 een uittreksel uit het geboorteregister van Soerabaja heeft overlegd waaruit blijkt dat zij een zuster van betrokkene is; geboren op 23 december 1923.

’s Gravenhage, 2 juli 1992 G.T.M Gortworst                                                                                                 PFP/ PHBUPEIO

Bij de beschrijving over de persoonsgegevens van  van der Pol zit ook een uittreksel van een akte,
Beschreven als zijnde Koningin Wilhelmina 15 december 1947  no.11
Op de voordracht van Onze Minister van Marine a.i van 28 november 1947 nr.11592/4681

HEBBEN GOEDGEVONDEN EN VERSTAAN:

Toe te kennen het   VLIEGERKRUIS       ( posthuum) aan:

A.K. van  der POL

wijlen vliegtuigmakersmaat,

wegens:
Heeft zich onderscheiden door, behorende tot Onze Groepsvliegtuigen 8 blijk te geven van moed, volharding, bekwaamheid en plichtsbetrachting bij het in December 1941 en in Januari en Februari 1942 uitvoeren van talrijke oorlogsvluchten tegenover de vijand in Nederlands-Indië.

Onze voornoemde Minister is belast met de uitvoering van dit besluit waarvan afschrift zal worden gezonden aan de Kanselarij der Nederlandse Orden.

Amsterdam,15 December 1947 ( get. ) WILHELMINA

DE MINISTER VAN MARINE ( get. ) A.H.J.L. Fiévez

Dit gegeven betekend dat aan August Karel van der Pol  ( roepnaam Guus )  het Vliegerkruis postuum werd uitgereikt deze onderscheiding staat bij mij in de vitrinekast met een model van de vliegboot Dornier Do24K wat ik zelf bouwde.

(zie ook de foto op de website waarop rechts het originele Vliegerkruis staat afgebeeld)

Zo begon mijn onderzoek naar de vermissing van de Dornier X-17. een advertentie in de Checkpoint:
Bert van Willigenburg zoekt, ook namens zijn schoonmoeder, contact met veteranen/ oude maten / familie van MLD’ers  die op de basis  Morokrembangan gedetacheerd waren en iets weten over de crew van de vliegboot Dornier Do 24 K ‘ X-17’ en met name over A.K van de Pol  (1938/1942)  A.K.van der Pol vond evenals Piet Mahu (Sgt. vlieger) en alle andere inzittenden van de vliegboot Dornier Do 24 K ‘X17’ een zeemansgraf in de Slag in de Javazee. Reacties: etc etc.

De eerste reactie op dit artikel kwamen van:

Checkpoint Contacten
Zaterdag 12 Mei—————-Dhr.  Westerlaken uit Den Bosch Info X17  MLD–Boek Nico Geldhof

Zondag 13  Mei—————– Dhr. P.Varenhorst uit Epse Info X17 MLD Boek Nico Geldhof Melding A.K.v/der Pol Dienstnummer [ Stamboek nummer] 20164

Zondag 13  Mei—————–Dhr. D.v .Scheijen  uit Den Helder Heilig Harn 336 Afspraak 19 mei (was dienstkameraad van Guus v/der Pol)

Dinsdag 15 Mei—————–Dhr. Prudent Staal uit Oegstgeest Schrijver, Militaire Luchtvaart Boeken heeft Info over wie de Foto maakte van Wrak X17 Is Geweest Stef Duits uit Katwijk met de CatalinaPBY-5      Y64

Woensdag 16 Mei————–Dhr .v de Berg uit Den Helder Reigerstraat 41 Gewoond op Soerabaja bij Kembang Kuning Info de Kooy Museum Traditie kamer.

Deze actie in de Checkpoint leverde mij waardevolle informatie op met deze 5 mensen heb ik nog steeds contact waaronder zeker Dick van Scheijen die word nu 95 jaar en mijn goede Luchtvaart vriend Prudent Staal heeft veel informatie gegeven over deze beschieting boven de Javazee 25 februari 1942.
Een nieuwe fase ging voor mij spelen vooral Dick van Scheijen heeft mij veel verteld hoe het was bij de Marine in Indië op Soerabaja ik kreeg alle informatie uit de eerste hand ik hoorde van hem hoe hij vrienden werd van Guus van der Pol en dat zij sportmaatjes waren zolang dat kon want het was tenslotte oorlog.

Dick van Scheijen vertelde mij over de patrouilles boven de Archipel en dat zij zochten naar Japanse aanvallen met schepen op verschillende eilanden dat werd geseind naar de onderzeeboten die dan weer in stelling kwamen om die schepen te torpederen dat lukte soms maar ten dele niet.

Die dag 25 februari 1942 moest de vliegboot met de bemanning van de groep 8 die normaal op de Dornier vliegboot X-16 vlogen, met de X-17 een bombardement uitvoeren op Muntok op het tin eiland Banka, tevens werd de X-18 ook in gezet om ook bommen te droppen, daar op Muntok waren Japanse schepen waargenomen die moesten uit de weg geruimd worden.

De vliegboot X-16 moest naar Soerabaja voor groot onderhoud daardoor was de bemanning van de X-17 vrij. Dick vertelde mij hoe deze vliegboot Dornier Do24 werd gevlogen en hoe makkelijk deze kist kon opstijgen vanaf het Wester water te (Soerabaja en op Tandjong Priok) en hoe stabiel de kist was. Van Scheijen was op deze kist vliegtuigmaker en een volleerd vakman van de Marine maar tevens boordschutter in de Dornier hij vertelde hoe moeilijk het was om te schieten uit zo’n kleine ruimte en je moest goed uitkijken dat je de motoren niet zou raken met het geschut al met al een gevaarlijke opdracht.

Op het moment dat de X-17 startte om op missie te gaan had Guus van der Pol al gezegd aan zijn zus ( Mary van der Pol) het kan wel eens de laatste keer zijn keer zijn dat wij elkaar kunnen zien en er werd hevig afscheid genomen elke dag was er een dat telde voor een Marineman.
Dick van Scheijen heeft nog met de crew gepraat en ook met Piet Mahu de Marinevlieger was een vakman uit een stuk recht door zee en zijn hart op de juiste plaats vooral zijn ervaring en collegialiteit sprak een ieder aan. Lees ook het verhaal over Piet Mahu de marinevlieger, de crew die op weg was naar Banka om een bombardement te ondernemen op enkele Japanse schepen hadden hoog gevlogen om zich te verschuilen in de wolken en om geen tegenstand te krijgen, de missie is maar gedeeltelijk gelukt en de twee Dorniers de X-17 en de X-18 vingen de terugtocht aan op weg naar de basis Tandjoeng Priok.

Door mijn onderzoek kreeg ik allerlei invalshoeken door mensen die iets wisten van de
X-17 en X-18  o.a   Dhr. Prudent Staal een MLD man bij de Technische Dienst Vliegtuigen, en op de Catalina die nog vliegt op Lelystad.
Prudent nodigde mij uit om bij hem te komen in Oegstgeest en het was ook mijn wens om hem te leren kennen over de MLD verhalen ik wist immers niet veel over de Marine Luchtvaartdienst.
Het bijzondere van het verhaal was dat Prudent Staal de Originele foto en het negatief had van de DornierDo 24K  de X-17,  en hij wist mij te vertellen wie de foto had gemaakt, het was de bemanning van de Catalina Y-64 die boven het wrak van de X-17  cirkelden en een foto maakte op 24 februari 1942 het waren tenslotte hun kameraden. Onderzoeken van gebeurtenissen van vliegtuigen en waar zij allemaal actief zijn geweest zoals de Dornier Do 24 is van groot belang om het verhaal kloppend te maken.
Door onderzoek die Prudent Staal voor zijn eigen archieven deed kreeg hij contact met de MLDérs van de Catalina Y-64 en Prudent Staal zat zelf bij de Marine als MLD servicemonteur  in Valkenburg  en kreeg de foto en het negatief in handen door zijn contact  met Stef Duyts.
Via Prudent Staal kreeg ik ook een foto van de crew van de Catalina Y-64 met Stef Duyts en Willem Heijneker die zaten op de voorplecht van de vliegboot in Chinabay in Ceylon  1942.
Van Wiilem Heijneker kreeg ik het volgende mailtje toegestuurd uit Menado  Celebes nu ( Sulawesi )

Geachte Heer van Willigenburg,
Bedankt  voor uw email.
Ik ben blij dat u mijn vriend van
voor de oorlog Dick van Scheijen
geregeld kan bezoeken nu hij alleen is.
Ik heb met hem in Holland op de opleiding
gezeten 1934 op de Kooij in Den Helder.
In Morokrembangan in
Soerabja kwam ik hem af en toe tegen,
ik weet dat hij lid van de bemanning
van de X-17 was.
Ik heb de Photo gemaakt
van het afgeschoten vliegtuig X-17.
Voor de rest weet verder ik niets, het spijt mij.
Beste wensen van,
Willem G. Heijneker.

Kijk hiervoor doe je het zo’n prachtige mail met dit geweldig nieuws dat zoek je eigenlijk de personen die dit meegemaakt hebben zijn nog op een hand te tellen. Zoek ze maar eens op, ik heb gemerkt dat je moet blijven zoeken en vragen bij verschillende instanties en goed luisteren bij besprekingen \ lezingen je steekt altijd wat op.
Wat ook helpt is lezen veel lezen in documenten en boeken zoals Dornier Do 24 van Pieter van Wijngaarden en Prudent Staal ( Herinneringen aan een legendarische vliegboot ).Verkennen en bewaken Dornier Do 24K  vliegboten van de Marineluchtvaartdienst  van Nico Geldhof,
Vleugels van de Vloot van de Uitgevers WYT -Rotterdam,
Onze vliegers in Indië  door C.C. Küpfer,
Nederlands-Indië  in den tweeden Wereldoorlog   door  H.V.Quispel  Luitenant ter zee K.M.R., daar kan je veel uit putten.

De weinige gegevens van mijn schoonmoeder Mary van de Pol Tielman over haar broer August ( Guus )  is niet veel een ieder had zijn eigen bezigheden en studies, wel hoorde ik van haar dat hij heel lief was en verkering had met een meisje die in rolstoel zat vanwege een handicap.
En dat Guus veel deed voor zijn zussen Mary, Floor, en Tineke en zij waren gek met hem. Het is ook dat het heel gewoon was dat de familie gescheiden leefden en dat betekende dat broer en zus werden gescheiden van de vader en moeder om bij een tante en oom opgevoed te worden. Dus ook was het moeilijk om elkaar te zien of te ontmoeten daarom heb ik weinig gegevens van Guus van der Pol wel heb ik een foto van Guus, gemaakt bij de Marine dat kan ik weten er staat een Sobat achter hem en die persoon heb ik meerdere malen op foto’s van de marine gezien, ook op de opleiding bij Piet Mahu op de Kooij.

 

De plaats waar de Dornier X-17  en de  X18  neerstorten na de aanval van enkele
Navy-O jagers van de 64e Sentai.

Een ooggetuige verhaal over deze gebeurtenis.

Uit de nasleep der gebeurtenissen om Bangka valt nog een voorval te vermelden, waarbij een Catalina-vliegboot van de MLD het merkwaardigste staaltje op het gebied van reddingswerk leverde dat in deze oorlog valt te noemen.
Het IXde bataljon Infanterie was in het begin van februari van Java naar de eilanden Bangka en Billiton overgebracht. De twee compagnieën die Bangka moesten verdedigen schijnen nog kans te hebben gehad om Java weer te bereiken nadat Palembang was gevallen. De compagnie van Billiton werd bijna geheel vernietigd.
Aan de pogingen tot evacuatie had een onzer torpedojagers, Hr.Ms. Van Nes, een werkzaam aandeel. Nadat het begeleide schip tot zinken was gebracht, kreeg ook de jager verschillende treffers binnen korte tijd zonk het schip. Enige dagen bleven de overlevenden drijven: de 17e februari vond hen de Catalina, die alle 87 man aan boord nam en daardoor van een zekere dood redde. Met de eigen bemanning mede was de vliegboot dus met 92 mensen beladen! Helaas zijn verschillende der geredden toch nog in het hospitaal overleden; het menselijk lichaam is in het algemeen niet bestand tegen een al te langdurig verblijf in zeewater, zelfs niet in de warme tropen.

Het moet in deze periode zijn geweest, dat twee Dornier-vliegboten bij een patrouillevlucht in de buurt van Muntok een Japans convooi van negen grote en 5 kleinere koopvaardijschepen, beschermd door twee torpedobootjager, ontdekten. Besloten werd het doel te bombarderen maar een wolkenlaag belemmerde het uitzicht.

Van wat er verder geschiedde heeft een der bestuurders een verslag gegeven in
” De Vliegende Hollander” van sept 1945. Wij laten het verhaal hier volgen:
__ ” Toen ik zag dat wij de schepen niet in het vizier konden krijgen, cirkelden wij rond het convooi en namen nauwkeurig koers en vaart op. Toen keerden wij terug voor de aanval, berekenden zo zuiver als mogelijk was de positie van de Japanse schepen en wierpen onze bommen daar waar wij vermoeden dat het een doel zou zijn. Al die tijd namen de destroyers en het luchtdoelgeschut aan de kust ons onder vuur en ook zagen wij verscheidene vijandelijke jagers opstijgen. Zodra wij de bommen door de wolken zagen verdwijnen keerden wij terug.Toen hadden de jagers ons echter binnen hun bereik en er volgde hevige luchtgevechten. Wij verloren onze collega tijdelijk uit het oog. Drie jagers concentreerden hun aanvallen thans op ons. Van alle kanten bestormende ze ons. Er kwamen steeds meer gaten in ons toestel en al schoten wij uit alle macht terug, geen der Japanners scheen er door in moeilijkheden te geraken.
Plotseling stond onze linkervleugel in brand. Snel breidde het vuur zich uit en bleef er ons niets anders over dan zo snel mogelijk op zee te dalen. Zou dit ons lukken voor de Jappen ons totaal afschoten?, behalve de vleugel stond nu ook een motor in brand. Wij ontweken de aanvallers zo goed als we konden en daalden geleidelijk naar zee af.  In de verte was het convooi en daar was ook een geweldige rookwolk, wel 1500 met hoog. Wij moesten dus toch een schip geraakte hebben, misschien meer geluk dan wijsheid.

Toen kwam het moeilijkste. Wij moesten een goede landing op zee maken met ons brandende toestel en dan zorgen dat we in het water kwamen vóór de Jappen ons met hun mitrailleurs te pakken kregen.
Toen de vliegboot stil lag sprongen we er met de rubber reddingsboot uit. Maar het bootje was zo lek als een zeef. Enfin, wij hadden onze zwemvesten aan en waren niet verder dan een of twee kilometer van de kust af. De situatie was dus niet hopeloos- als de Jappen ons tenminste een kans lieten. Keer op keer doken zij op de hulplozen Dornier af en spoten er hun mitrailleurkogels in totdat onze brandende vliegboot met een geweldige slag uiteen spatte. Wij zwommen met ons zevenen rond, elk ogenblik verwachtende dat de japanners nu met ons zouden afrekenen .
Toen zagen we in de verte onze collega-Dornier, hevig aangevallen door een aantal jagers. Het was smartelijk om te zien hoe een van zijn motoren begon te roken en hoe het toestel daarna en wentelend steil in zee stortte van 1500 meter hoogte. Arme kerels, voor hen was geen redding meer mogelijk.
Daar kwamen de Japanse jagers in formatie op ons gedoken. Wij hoopten dat het einde snel mocht komen, maar de Japanners beschoten ons niet. Zij wuifden met hun handen alsof ze ons groetten en verdwenen in de verte. Wij zullen er nooit achter komen of het ridderlijkheid  dan wel gebrek aan munitie was, dat ons redde en we verdiepten ons daar ook niet in, want we wisten dat er haaien in dit gedeelte van de zee waren. We dachten dus zo weinig mogelijk na en zwommen zo snel we konden. De stroom was gelukkig niet tegen en toen we een paar honderd meter uit de kust waren, kwamen er een paar inlandse prauwen, die  ons oppikten. Ze brachten ons naar de vuurtoren te Noordwachter en daar werden wij goed verzorgd tot een kleine mijnenveger ons naar onze basis terug bracht.

De vuurtoren op het eiland Noordwachter ten noorden van Batavia [Jakarta] bestaat nog deze vuurtoren werd geschonken door de Koning der Nederlanden Willem III.

De eerste ijzeren vuurtoren die het Nederlandse bestuur in Oost-Indië bouwde, was de vuurtoren Noordwachter op een eiland ten noordwesten van Java. Deze bestaat uit een trappenhuis dat door een twaalf kantig geraamte wordt ondersteund. Grofsmederij Leiden bouwde de vuurtoren, waarna deze in losse onderdelen naar Indonesië werd vervoerd.

Een claim van Japanse overvallers op de datum 24 februari 1942

Ook de Japanse aanval werd geclaimd door waarnemers zie hier het relaas.
De 64e Sentai claimde op de terugvlucht van Tandjong Priok naar Palembang nabij Noordwachter, het meest noordelijke eiland van de duizend eilanden, twee viermotorige vliegboten te hebben neergeschoten.
Het ging in feite om één van een tweetal driemotorige Dornier-vliegboten van de MLD, die de rede van Muntok hadden gebombardeerd.
Een tweede Do-24 was eerder aangevallen door Navy O’s van de Yamada-vliegtuiggroep opererend vanuit Muntok. Beide vliegboten gingen verloren, waarbij een bemanning omkwam

Tussentijds voor mijn onderzoek heb ik een bezoek gebracht in Indonesië om iets te vinden waar een monument was te vinden over de omgekomen bemanningsleden van de Dornier X-17  of een plaquette of misschien ander gegevens. Maar dat was een ijdele hoop, graag wilde ik bij de Marine Basis van weleer Morokrembangan iets zien misschien de hangars aan het water of informatie, maar dat liep op niets uit. Wel kon ik een bezoek brengen bij het Ereveld Kembang Kuning in Soerabaja waar een monument staat van de MLD maar ik kon geen namen vinden van de bemanning van de  X-17 dat viel tegen, wel kon ik een foto maken van het Monument van de MLD.

In het jaar 2008 kreeg ik van de Oorlogsgraven stichting een bericht dat er een nieuw monument werd onthuld van de MLD met alle namen van de omgekomen personeel van de Marine Luchtvaartdienst op een Bronzen plaat. Dat sprak mij aan nu kon je zeker de namen lezen van slachtoffers waarvan de vindplaats niet meer aanwijsbaar is.

Tevens kon ik ook het grote Monument van Karel Doorman zien,  waarbij de achterkant Bronzen platen staan met alle namen van de slachtoffers van de Slag Javazee. Maar dat wordt  later besproken.

De bemanning van de Dornier Do24  de X-17 op het moment van de beschieting op 24 februari 1942 van de Japanse aanval bestond uit 6 Marine personeel waarvan de commandant een Luitenant ter zee klasse 3 was.

Luitenant ter zee III, Gerrit van den End
Sergeant vlieger,   Piet Mahu
Korperaal Vliegtuigmaker,  Wilhelmus Johannes Geurts
Vliegtuigmakersmaat, August Karel van der Pol
Vliegtuigmakersmaat, Jacobus Johannes  Pol
Matroos I , Johan van Hasselt

Zij allen vonden een zeemansgraf bij Noordwachter